Nie ulega bowiem wątpliwości, iż jej dotychczasowy rozwój historyczny wyrażał przemiany zachodzące w zakresie wychowania. Wychowanie w ciągu wieków podlegało wielu różnym zmianom: przekształcały się jego treści i metody, a także i instytucje, które je organizowały; zmieniała się i społeczna rola wychowania. Pedagogika jako nauka o wychowaniu znajdowała się więc w tej niezwykłej sytuacji, iż rzeczywistość, którą badała, ulegała przekształceniom i rozwojowi. Niewiele nauk jest w tej sytuacji. Przemiany, którym podlega rzeczywistość badana przez nauki fizyczne i chemiczne, dokonują się w tempie bardzo powolnym, liczą się na miliony lat. Przemiany, którym podlega rzeczywistość badana przez nauki biologiczne, przebiegają nieco prędzej, ale i ten rytm jest wolny. Zmiany organizmu ludzkiego w okresie historycznym nie mają właściwie większego znaczenia dla badań w tej dziedzinie; wątpliwe nawet, czy i w zakresie funkcjonowania psychiki ludzkiej dokonały się zmiany poważniejsze od czasów starożytnych. Można wprawdzie twierdzić, iż w rozwoju nauk przyrodniczych dokonywały się ważne i głębokie przemiany w zakresie tematyki i problematyki badań, że sama ich treść, ich przedmiot ulegały przekształceniom, ale zmiany te były tylko skutkiem i przyczyną postępu badań naukowych, postępu w zakresie metod i aparatury, lecz nie były następstwem zmian zachodzących w samej rzeczywistości badanej.