Nowe stosunki społeczno-ekonomiczne, które ukształtowały się w Polsce i okrzepły w latach 1944—1949, spowodowały również zasadniczą przebudowę naszego systemu oświaty i wychowania. Przede wszystkim zlikwidowano charakterystyczny dla dwudziestolecia międzywojennego dualizm oświatowy i związane z nim przywileje młodzieży z klas posiadających w zakresie dostępu do wyższych szczebli drabiny szkolnej. Równocześnie zgodnie z podstawowymi zasadami pedagogiki socjalistycznej, to znaczy w myśl zasady wszechstronnego rozwoju dzieci i młodzieży oraz zasady upowszechniania tego rozwoju, przystąpiono do odbudowy i rozbudowy sieci pełnowartościowych szkół podstawowych, a także powiązanych z nimi organizacyjnie i programowo szkół średnich (ogólnokształcących i zawodowych) oraz wyższych. Bramy tych szkół zostały szeroko otwarte dla tych wszystkich, którzy chcieli się uczyć. Faktem więc jest, że nowe warunki i możliwości, stworzone wskutek objęcia władzy przez lud pracujący, zostały wykorzystane pod względem upowszechnienia nauki na różnych jej szczeblach. Inaczej natomiast przedstawiała się w tych latach sprawa ruchu eksperymentalnego wśród nauczycieli, gdyż w tej dziedzinie nie zanotowano poważniejszych osiągnięć. Tego rodzaju sytuacja spowodowana była, jak sądzę, głównie przyczynami obiektywnymi. Dążąc bowiem do upowszechnienia nauki na różnych jej szczeblach, trzeba było przede wszystkim uporać się z wieloma trudnościami kadrowymi, lokalowymi i organizacyjnymi, a więc szybko przygotować do pracy w szkolnictwie dziesiątki tysięcy nowych nauczycieli, odbudować zniszczone przez okupanta szkoły, opracować od podstaw nowe programy i podręczniki, uruchomić wytwórnie pomocy naukowych itp. W tych warunkach trosce o materialną i ilościową rozbudowę szkolnictwa nie zawsze towarzyszyły starania związane z poszukiwaniem nowych, bardziej efektywnych form oraz metod nauczania i wychowania. Rozwojowi eksperymentów szkolnych nie sprzyjał ponadto fakt, że nauczyciele nie mogli w tym czasie liczyć na pomoc pracowników naukowych z zakresu pedagogiki, którzy nastawieni byli przede wszystkim na odbudowę własnych warsztatów pracy oraz rozrachunek z mieszczańską ideologią. Niemniej jednak faktem jest, że w latach 1945—1948 przygotowane zostały podstawy materialne i organizacyjne, bez których rozwój eksperymentów szkolnych w następnych okresach nie byłby możliwy.
