W artykule tym zamierzamy dokonać przeglądu badań pedagogicznych podjętych w Polsce Ludowej z punktu widzenia potrzeb szkoły podstawowej. Pragniemy zastanowić się nad zagadnieniem, w jakim zakresie pedagogika jako nauka okazała się pomocną przy rozwiązywaniu aktualnych zadań szkoły podstawowej we współczesnej naszej rzeczywistości społeczno-politycznej. Tak postawione zagadnienie wymaga ustalenia stosunku między teorią pedagogiczną a praktyką. Dzieje wychowania i myśli pedagogicznej wykazują, że teoria pedagogiczna w swym rozwoju zjawia się później niż praktyka. W starożytności Sokratesa uważano za jednego z najwybitniejszych pedagogów, ale uprawiał on tylko działalność praktyczną, teorii nie stworzył. Nie stworzyli jej również późniejsi wielcy myśliciele tego okresu, jak Platon, Arystoteles i inni. Pozostawili oni wprawdzie w swojej spuściźnie naukowej wiele głębokich myśli poświęconych . zagadnieniom wychowania i nauczania, ale ich refleksje na ten temat miały charakter dorywczy, fragmentaryczny, nie stanowiły uporządkowanego systemu naukowego i nie mogą pretendować do miana teorii pedagogicznej. Dopiero poglądy J. A. Komeńskiego zdaniem historyków wychowania stanowią punkt wyjścia dla pedagogiki jako nowoczesnej nauki. Komeński w ipodstawo- wym swym dziele Wielka dydaktyka przedstawił system jednolitego szkolnictwa, którym obejmuje wychowanie człowieka od wczesnego dzieciństwa do pełnej dojrzałości.