Do tych kierunków pedagogicznych, które bądź otwarcie solidaryzowały się z hasłami wychowania państwowego, bądź im się nie przeciwstawiały, zaliczyć można obóz tzw. nowego wychowania: pedagogikę socjologiczną i pedagogikę kultury. Hasła nowego wychowania odbiły się szerokim echem w Polsce i znalazły wielu kontynuatorów nie tylko wśród przedstawicieli teorii pedagogicznej (np. Jerzy Ostrowski, Józef Pi ś ter, Henryk Rowid), lecz także wśród szerokiego grona nauczycieli, gdzie stały się siłą napędową szerokiego ruchu eksperymentalnego. Obok szeregu modyfikacji głośnych podówczas w Europie i Ameryce kierunków eksperymentalnych, jak szkoła pracy, plan daltoński, uczenie się pod kierunkiem, nauczanie łączne, metoda ośrodków zainteresowań, ruch ten przyniósł również wiele poczynań oryginalnych. Wśród nich na wyróżnienie zasługuje działalność Michała Siudaka we wsi Turkowicze, łącząca w sposób umiejętny ideę poznania przez dzieci środowiska wiejskiego z ideą udziału dziatwy szkolnej w jego przebudowie. Obok Siudaka do najbardziej samodzielnych działaczy-eksperymentatorów zaliczyć można Romualda Petrykowskiego, który zastosował w swej szkole w Łodzi tak bardzo popularną dziś w Polsce pracę grupową oraz szeroko uwzględnił samorządność uczniowską, Stanisława Dobrowolskiego, który dopracował się w Krzemieńcu syntezy systemu klasowo-lekcyjnego i pracownianego, oraz Władysława Przanowskiego, który szeroko zastosował prace ręczne w nauczaniu wielu podstawowych przedmiotów. Pedagogika socjologiczna, którą raczej można by nazwać socjologią pedagogiczną, bujnie krzewiła się u nas w okresie międzywojennym. Rozwijali ją socjologowie o nazwiskach znanych w świecie, np. Florian Z n a- niecki, jeden z twórców socjologii amerykańskiej, Jan Bystroń, Józef Chałasiński, jak również przedstawiciele tzw. pedagogiki społecznej (np. Helena Radlińska i nawet w pewnej mierze Zygmunt Mysłowki). Do najważniejszych prac tej grupy zaliczyć należy J. Chałasińskiego Szkołę w społeczeństwie amerykańskim (1936), F. Znanieckiego dwutomową Socjologię wychowania (t. I — 1928, t. II — 1930) oraz prace H. Radlińskiej i Z. Mysłakowskiego zajmujące się społecznym uwarunkowaniem wychowania szkolnego i rodzinnego.
