a group of people standing next to each other

ETAPY I KIERUNKI BADAN PEDAGOGICZNYCH W POLSCE LUDOWEJ

W latach 1918—1939, które dla Polski, jak dla żadnego innego kraju, są w znaczeniu dosłownym lataftii międzywojennymi, dość bujnie krzewiła się u nas myśl pedagogiczna. Jednakże rozwój myśli pedagogicznej nie jest równoznaczny z rozwojem nauki, z rozkwitem biadań pedagogicznych. Myśl pedagogiczna tego okresu rozwija się bowiem w pierwszej kolejności pod wpływem walk ideologiczno-politycznych, a dopiero w drugiej ze względu na określone, potrzeby wychowawczo-oświatowe. Takie uwikłanie nauk pedagogicznych, o dużych bądź co bądź walorach ideologicznych, było całkiem zrozumiałe w warunkach burżuazyjnego liberalizmu, z którym walkę permanentną prowadził ruch ludowo-demokratyczny. Do walki tej włączał się w swoisty sposób ruch religijny, stając na gruncie panującego ustroju burżuazyjnego i broniąc „praw” Kościoła do regulowania problemów wychowawczych w państwie. Takie czy inne zaangażowanie we wspomnianej tu walce, którą trzeba nazwać walką klasową, decydowało o kształtowaniu się kierunków myśli pedagogicznej w Polsce okresu międzywojennego. Główny kierunek stał’oczywiście na straży tzw. wychowania państwowego, drugi z kolei, związany z tzw. lewicą nauczycielską, bronił zasad demokratyzacji oświaty, wreszcie kierunek pedagogiki narodowo-katolickiej strzegł wpływów kleru na wychowanie i oświatę. Najsilniejszy, ale zarazem najbardziej rozwarstwiony był kierunek pedagogiki państwowej. Nie wszyscy jego przedstawiciele jawnie deklarowali jedność celów wychowania z celami burżuazyjnego państwa, zaliczenie jednakże do tej grupy wiąże się z jawnym lub milczącym przyjęciem tego założenia. Rzecz prosta, iż ten kierunek pedagogiczny był najsilniej popierany przez rząd i prorządowe organizacje polityczne. Nic też dziwnego, że wśród jego przedstawicieli spotkać można zarówno nazwiska teoretyków pedagogiki (Ludwik Chmaj, Kazimierz Sośnicki, Mieczysław Ziemnowicz i inni), jak również działaczy polityczno-oświatowych (Sławomir Czerwiński, Janusz Jędrzejewicz, Adam Skwarczyński i inni). Myśliciele ci i działacze, uważając państwo za najwyższą wartość w wychowahiu i podnosząc na wyżyny ideału wychowawczego etos państwowy, głosili hasła „służby państwu” oraz syntezy dwu typów, „pracownika” i „bojownika”. Niektórzy przedstawiciele tego kierunku kładli znowu nacisk na jedność wychowania państwowego i narodowego.