Zdaniem J. Konopnickiego dominujące przyczyny niepowodzeń szkolnych tkwią w niekorzystnym układzie stosunków rodzinnych.- Zalicza do nich takie czynniki, jak brak należytej opieki nad dzieckiem ze strony rodziny, zaniedbanie uczuciowe dziecka, niewłaściwa atmosfera rodzinna, wadliwość stosowanych przez rodziców metod wychowawczych. Autor zwraca również uwagę na interesujący fakt, że „blisko połowa dzieci, które w nauce szkolnej nie mogą osiągnąć większych postępów, to dzieci pod’względem umysłowym normalne, albo nawet zdolniejsze niż przeciętne” . Interesujące z tej dziedziny badania przeprowadził J. Pieter . Wysunął on jako cel badań ustalenie zależności pomiędzy inteligencją a wpływem warunków środowiska na zróżnicowanie intelektualne wśród dzieci i młodzieży. Dostrzegając związek warunków środowiskowych z „bystrością umysłową” uczniów J. Pieter twierdzi, że o rozwoju inteligencji decyduje wpływ wymienionych czynników. Z przeprowadzonych przez J. Pietera badań wynika, że różnice intelektualne między dziećmi na ogół odpowiadają zróżnicowaniu środowiskowemu. W niekorzystnych zatem warunkach środowiskowych nie może się ujawnić i rozwinąć wybitna inteligencja. Wielu współczesnych pedagogów i psychologów nie godzi się z przecenianiem wpływu czynników społecznych i psychologicznych na postępy uczniów w nauce szkolnej. Ich zdaniem o powodzeniach i niepowodzeniach szkolnych w pierwszym rzędzie decydują czynniki natury dydaktycznej. Między innymi, do takich wniosków dochodzi Okoń na podstawie masowych badań przeprowadzonych w latach 1950 i 195 1 .