Podstawowy nurt badań empirycznych w pedagogice polskiej wiąże się z kierunkiem eksperymentalnym. Kierunek ten poza eksperymentem posługuje się innymi metodami badań, jednakże obserwację i eksperyment, zwłaszcza naturalny, traktuje jako metody fundamentalne. Nie nazywa się dziś tego kierunku pedagogiką eksperymentalną w tym znaczeniu, jakie jej nadali Meumann, Lay i Binet, którzy uczynili z niej psychologię stosowaną spokrewnioną z pajdocentryzmem. Nasz kierunek eksperymentalny jest prądem par excellence pedagogicznym, usiłującym badać obiektywne zależności między działalnością wychowawców, wychowanków oraz wynikami nauczania i wychowania, jakie występują w różnych procesach dydaktyczno-wychowawczych. Spośród tych procesów szczególnym uprzywilejowaniem cieszy się proces nauczania i uczenia się, głównie ze względu na to, że przyjmuje on bardziej zorganizowaną postać i pozwala na względnie łatwiejsze mierzenie wyników. Badania nad procesem nauczania prowadzi się w Polsce od lat dziesięciu, głównie w środowisku warszawskim (Instytut Pedagogiki i Katedra Dydaktyki Uniwersytetu Warszawskiego) pod kierunkiem W. Okonia oraz krakowskim (katedry pedagogiczne U. J. i P. W. S. P.) pod kierunkiem J. Konopnickiego, Z. Mysłako w skiego i J. Zborowskiego. Początkowo koncentrowały się one na analizie procesu nauczania, jego kolejnych momentów, w tym też okresie powstała książka Wincentego Okonia Proces nauczania. Stopniowo rozszerzyły się na problemy uczenia się szkolnego, a więc opanowywania wiadomości i umiejętności, zdobywania pojęć, przekonań, posługiwania się wiedzą w praktyce. Wiele wyników tych badań zostało już opublikowanych, jak np. prace Idy Altszuler (Badania nad funkcją oceny szkolnej, 1960), Wiktora Czerniewskiego (Warunki i metody prowadzonych w Polsce badań wyników nauczania, „Rocznik Instytutu Pedagogiki”, tom VI, 1964), Edwarda Fleminga (Telewizja w nauczaniu i wychowaniu, 1963), Ireny Janiszowskiej (Problem samodzielności myślenia w świetle wyników nauczania geografii w klasie V, 1960), Krystyny Kuligowskiej (Problem samodzielności w uczeniu się na lekcjach historii, 1960), Maksymiliana Maciaszka (Kształtowanie umiejętności dydaktycznych nauczyciela, 1963), Władysława Słodkowskiego (Problemy poznawcze i wychowawcze w nauczaniu literatury, 1960), Jadwigi Wal czyny (Myślenie i działanie pedagogiczne, 1964), Tadeusza Wróbla (Nauczanie i doskonalenie pisma, 1963) i in., sporo badań jest obecnie w toku realizacji.
