Z tego punktu widzenia badania w. dziedzinie dydaktyki czy też wychowania fizycznego, zgrupowane w części drugiej, dotyczą działalności szkół różnego rodzaju, a więc problematyki części trzeciej. Nie ulega jednak wątpliwości, iż istnieje pewna problematyka całościowa, charakterystyczna dla różnych instytucji oświatowych zajmujących się różnymi zadaniami lub wychowankami w różnym wieku. Ta różnorodna problematyka całościowa instytucjonalna nie pokrywa się na ogół biorąc z różnorodnymi dziedzinami nauk pedagogicznych, lecz się raczej z nimi krzyżuje. Pewien wyjątek stanowi pedagogika specjalna, która jest dziś z pewnością bardzo wyraźnie wyodrębnioną dyscypliną naukową, a równocześnie pokrywa się z problematyką działania szkolnictwa specjalnego. Z tej racji, przedstawiając rozwój pedagogiki specjalnej w tym artykule, nie umieściliśmy już w części trzeciej analizy badań w zakresie działalności szkół specjalnych. Charakterystyka badań w zakresie działalności innych instytucji przekonywa, że chociaż wymienia się ponownie niektóre studia już analizowane w układzie dziedzinowym, to jednak większość materiału stanowią prace, o których dotychczas nie było mowy, prace dotyczące bezpośrednio swoistej problematyki danych instytucji. Rezygnacja z tych materiałów byłaby bardzo poważnym niesłusznym zubożeniem obrazu pedagogiki, jej rozwoju i roli.