Szkoły eksperymentalne powstawały w różnych krajach, zwłaszcza w okresie międzywojennym. Miały one bardzo różny charakter. Powstawały niekiedy z teoretycznych zainteresowań pedagogicznych jako szkoły laboratoryjne, niekiedy były wyrazem dążeń praktyków do lepszego nauczania i wychowania, do pokonywania licznych trudności pedagogicznych, czasami szkoły takie były tworzone przez gminy religijne lub przez grupy polityczne. Ujmując rzecz ogólnie, trzeba stwierdzić, iż w szkołach eksperymentalnych współdziałały w różnych proporcjach motywy. pedagogiczne z motywami społecznej krytyki panującego porządku i nadziejami na jego zmianę. Właśnie z tej racji szkoły eksperymentalne miały najczęściej charakter „wyspowy”; na tle panujących stosunków społecznych i oświatowych stanowiły one odrębne królestwo, niekiedy izolowane świadomie i celowo od otaczającej rzeczywistości, niekiedy przeciwstawiające się jej utopijnymi nadziejami. W społeczeństwach socjalistycznych zmieniają się zasadniczo podstawy i zadania polityki oświatowej, zmieniają się również stosunki między ludzkimi nadziejami i marzeniami społecznymi a społeczną rzeczywistością. Marzenia te przestają być protestem lub utopią, stają się dyrektywą działania, skoro działanie ludzi przekształca ich przyrodnicze i społeczne warunki życia. Szkoły eksperymentalne tego typu jak te, które powstawały w społeczeństwach kapitalistycznych okresu międzywojennego, nie są już potrzebne. Ale nie znaczy to wcale, że nie są potrzebne inne typy pedagogicznego nowatorstwa, dostosowane do naszych warunków i zadań. W problematyce szkół eksperymentalnych wysuwa się na czoło sprawdzanie i rozwijanie hipotez naukowych. Jest oczywiste, iż granicami podejmowanego eksperymentu jest tzw. dobro młodzieży i że żadna ze szkół eksperymentalnych nie może podejmować prób, o których można by sądzić, iż przyniosą szkody wychowawcze. Ale w granicach tak oznaczonych zawiera się wiele możliwości. Badania naukowe odwołują się słusznie do eksperymentalnej próby odpowiednio zorganizowanej i kontrolowanej.