Należy przedstawić badania naukowe, które nie są wprawdzie badaniami szkolnictwa zawodowego, ale posiadają ścisłe z nimi powiązanie. Procesy kształcenia zawodowego obserwujemy nie tylko w szkołach zawodowych; ostatnio szkolnictwo tego rodzaju w postaci szkół przyzakładowych organizowane jest w zakładach pracy, które stanowią teren rozlicznych procesów kształcenia zawodowego, począwszy od prymitywnych form przyuczenia do obsługi maszyny aż do konferencji poświęconych doskonaleniu personelu kierowniczego. Ta obszerna problematyka znalazła zrozumienie wśród pracowników niektórych dyscyplin humanistycznych, zainteresowanych losami „czynnika ludzkiego” w przedsiębiorstwie. Temu, ogólnie mówiąc, tematowi poświęcona była sesja Polskiej Akademii Nauk zorganizowana w marcu 1958 przez Bogdana Suchodolskiego i Tadeusza Tomaszewskiego. Oficjalny tytuł: Psychologiczne i pedagogiczne problemy wydajności pracy, nie obejmował całości poruszonych zagadnień, gdyż znalazł się na niej referat o tematyce ogólnohumanistycznej i wystąpił również fizjolog . Na sesji tej pedagodzy zarysowali szereg zagadnień ważnych dla problematyki kształcenia zawodowego – Bardzo interesujące referaty zgłosili psycholodzy. Centralną tezę zawierał referat Bronisława Biegeleisena-Żelazowskiego postulujący stworzenie wyodrębnionej dyscypliny, która by traktowała całokształt problematyki „czynnika ludzkiego” w procesie pracy (Nauka o pracy ludzkiej i jej zadania, „Zeszyty Problemowe Nauki Polskiej”, jw.).
Elementami tej nauki obok omówionych już problemów ogólnych, pedagogicznych, fizjologicznych byłyby zagadnienia psychologiczne i socjologiczne. Psychologiczna problematyka pracy była również re- ^ prezentowana na sesji . Ponadto wygłoszono na sesji dwa referaty o tematyce mieszanej, raczej pedagogicznej (J, Budkiewicz, Rola poradnictwa zawodowego w kształtowaniu świadomego stosunku do pracy; J. Bierzwińska, Kształtowanie się życzeń zawodowych młodzieży w Polsce w 1957 r., „Zeszyty Problemowe Nauki Polskiej”, jw.).