Rozwój pedagogiki w drugim dziesięcioleciu Polski Ludowej poszedł rzeczywiście tymi drogami. Uwalniając się od zawężeń, powierzchowności i schematyzmu pedagogika rozszerzyła teren swych badań, pogłębiła ujęcia zasadniczych problemów. Nie tu jest miejsce na szczegółową dokumentację tego stwierdzenia, przynoszą ją rozprawy zamieszczone w tym tomie. Wskażemy więc tylko ogólnie, iż w tym okresie pedagogika podjęła analizę podstawowej problematyki filozoficznej zarówno w jej aspektach historycznych, jak i współczesnych, przeprowadziła zasadniczą krytykę teorii burżuazyjnych, pogłębiła teoretyczną znajomość marksizmu. Równocześnie pedagogika „zobaczyła” społeczną rzeczywistość naszej epoki, a zwłaszcza naszego kraju, warunki i skutki industrializacji, przemiany wsi, zjawiska tzw. kultury mas, popularyzację wiedzy i upowszechnienie sztuki; zainicjowano badania w zakresie pedagogiki porównawczej oraz problemów ustroju, organizacji oświaty, statystyki oświatowej w powiązaniu z przemianami demograficznymi i potrzebami wynikającymi z perspektywicznych planów rozwoju kraju; podjęto w nowy sposób prace w zakresie wychowania przez sztukę oraz w zakresie czytelnictwa dzieci i młodzieży. Równocześnie kontynuowano prace badawcze w dziedzinach dotychczas uprawianych, ale w zakresie szerszym i bardziej nowatorskim. Dotyczy to zwłaszcza dydaktyki, która rozwinęła się zarówno w zakresie badań podstawowych, jak i w zakresie metodyk bardziej szczegółowych; dotyczy to także teorii kształcenia politechnicznego; również i problemy wychowania moralnego stały się przedmiotem licznych prac, związanych zarówno z przemianami społecznymi, jak i z praktyką organizacji młodzieżowych i organizacjami kształtującymi świecki pogląd na świat.