Nikt już dzisiaj nie kwestionuje tezy, iż głównym warunkiem rozwoju nauki jest ścisły związek teorii z praktyką, coraz szersza współpraca teoretyków z racjonalizatorami i nowatorami. Teza ta ma oczywiście ogólny zasięg. Obowiązuje również w zakresie pedagogiki, której rozwój uzależniony jest w dużym stopniu właśnie od aktywności nauczycieli, od poszukiwania przez nich śmiałych rozwiązań tych wielorakich problemów pedagogicznych, które wynikają z nowej sytuacji społecznej i nowych zadań wychowania w naszym kraju. Najistotniejszym bodajże przejawem tej aktywności, najbardziej wartościową formą twórczej i nowatorskiej postawy nauczycieli wobec zarówno własnej pracy, jak i warunkujących ją czynników są eksperymenty pedagogiczne. W tej dziedzinie mamy już w Polsce tradycje sięgające początków obecnego stulecia, a szczególnie do okresu międzywojennego. Warto o nich wspomnieć, gdyż mimo odmiennych warunków społecznych i zasadniczo różnych założeń filozoficznych mogą one stać się źródłem inspiracji i dla aktualnie prowadzonej pracy eksperymentalnej. Ruch eksperymentalny w polskim szkolnictwie okresu międzywojennego, którego problematyka i dorobek przedstawione zostały w pracy zbiorowej Eksperymenty pedagogiczne w Polsce w latach 1900—1939 , podejmował zadania bliskie nam i dzisiaj. I on bowiem zmierzał do tego, aby szkoły stały się ośrodkami wszechstronnego rozwoju dzieci i młodzieży, aby praca dydaktyczno-wychowawcza zaspokajała zarówno potrzeby społeczne, jak i potrzeby jednostki, aby nauczyciele byli twórczy, a uczniowie samodzielni i aktywni. Jednak panujące wówczas stosunki społeczne powodowały, iż eksperymenty podejmowane w celu urzeczywistnienia owych słusznych dążeń miały z konieczności stosunkowo wąski zasięg, a ich wyniki, np. w zakresie rozwijania inicjatywy i samodzielności uczniów, najczęściej nie mogły owocować społecznie. W tej sytuacji sprzeczność pomiędzy tym, co robiło się w szkołach eksperymentalnych, a tym, co charakteryzowało istniejące stosunki społeczne, czyniła z nich swoiste enklawy, nadając zarazem ich pracy piętno utopii lub konformizmu.
